Odszkodowanie z tytułu braku możliwości wykonywania pracy w czasie niesłusznego pozbawienia wolności a dyferencyjna metoda ustalania szkody w orzecznictwie Sądu Najwyższego

Abstrakt

Pozbawienie człowieka wolności może doprowadzić do powstania krzywdy lub szkody wymagających naprawienia w razie stwierdzenia podstaw przewidzianych w art. 552 k.p.k. albo w art. 8 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Istnieje zgoda co do cywilnoprawnego charakteru tych roszczeń. Wątpliwości budzi jednak sposób obliczania odszkodowania z tytułu braku możliwości wykonywania pracy w czasie pozbawienia wolności. Według stanowiska przeważającego w orzecznictwie sądowym, ukształtowanego w oparciu o uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1958 r., 729/58, dopuszczalne jest ograniczenie tego odszkodowania do hipotetycznych oszczędności osoby pozbawionej wolności. Taki zabieg znajdować ma oparcie w dyferencyjnej metodzie ustalania wysokości szkody. W wyroku z dnia 5 czerwca 2019 r., III KK 189/18, wyrażone zostało stanowisko przeciwne w stosunku do dominującego. Sąd Najwyższy krytycznie odniósł się zarówno do redukcji tego odszkodowania o koszty utrzymania osoby pozbawionej wolności, jak i o zaoszczędzone przez nią wydatki na inne potrzeby. Analiza obu stanowisk pozwala na wniosek, że stanowisko zajęte w ostatnim z wymienonacyh wyroków jest trafne i nie oznacza ono rezygnacji z zastosowania dyferencyjnej metody ustalania wysokości szkody.